HOME
    Website Koenraad De Wolf FR   ENG
D  SP

Boek

Keerpunt. De twaalf werken van Sant’Egidio.
De lekenbeweging Gemeenschap van Sant’Egidio die in 1968 werd opgericht in Rome behoort tot de  meest dynamische in de katholieke kerk. Ze telt 70.000 medewerkers in meer dan zeventig landen. Historicus en publicist Koenraad De Wolf belicht in twaalf hoofdstukken de diverse aspecten van de werking. Een gewone man of vrouw vertelt hoe zijn of haar leven ingrijpend veranderde na de kennismaking met de beweging. Vandaar de titel Keerpunt. Aanvullend geven verantwoordelijken van de beweging hun visie op de toekomst.
De kracht, de ziel en de profetie van de beweging kun je in één woord samenvatten: authenticiteit. Geïnspireerd door het evangelie zet Sant’Egidio zich in voor de verschoppelingen van deze aarde: de vele vergeten groepen die wegkwijnen in de onderbuik van de samenleving zoals de daklozen, de Romazigeuners, de migranten, mensen die zijn besmet met hiv, de bejaarden, de kansarme kinderen en gehandicapten. Zij zijn de armen levensecht nabij met concrete daden en bovenal met een groot en een warm hart. Daarnaast vervult de beweging wereldwijd een pioniersrol in de interreligieuze dialoog, de vredesbemiddeling en de strijd tegen de doodstraf. De gemeenschap ziet zichzelf niet als dé weg, maar een van de vele wegen die aantoont dat ondanks de crisis in de kerk de boodschap van het evangelie nog altijd brandend actueel is en mensen kan inspireren tot een levenslang engagement.

Keerpunt. De twaalf werken van Sant’Egidio, Tielt, Lannoo, 256 p. € 24,99 – Koenraad De Wolf, met foto’s van Herman Ricour – Publisher Lannoo, Kasteelstraat 97, 8700 Tielt, tel. 051/42.42.11, info@lannooshop.be

 

Tentoonstelling

De wereld van Sant’Egidio. Het oog van Herman Ricour

Beroepsfotograaf Herman Ricour trok gedurende een jaar in het spoor van Sant’Egidio. Naast een bezoek aan de werking in Antwerpen en Brussel volgde een kleine wereldreis. Hij verkende de roots van de beweging in Rome en woonde in München het Gebed voor de Vrede bij. Verder werd een bezoek gebracht aan de werking in Malawi, Mozambique en El Salvador.
Ricour zag in het afgelegen dorp Dzoole, ergens in ‘the middle of nowhere’ in Malawi, een uitgemergelde vrouw te voet naar het Dreamcentrum komen voor haar behandeling tegen hiv. Op een plaats waar tot voor vijf jaar nog nooit een arts was geweest, volgt nu een dokter haar medisch dossier op met de computer. Hij fotografeerde in Rome bedelaars, daklozen en bedelende Romazigeuner die op het feest dat Sant’Egidio voor hen inrichtte vrolijk dansten om even later aanschoven in het daklozenrestaurant. In het straatarme vissersdorp Herradura in El Salvador legde hij de blijdschap van de honderden kinderen op de gevoelige plaat die door het programma ‘adoptie op afstand’ schoolboeken en de mogelijkheid krijgen om verder te studeren. En in de hoofdstad San Salvador woonde hij de bedeling bij van hapklare maaltijden voor honderden uitgehongerde daklozen, waarvan velen ‘s anderendaags aanwezig waren op een gebed voor en met de armen. In 35 aangrijpende en soms ontroerende foto’s wil Herman Ricour doordringen tot de ziel van Sant’Egidio en hun droom van een wereld waarin mensen op voet van gelijkheid harmonieus samen leven en vrienden worden van elkaar.

 

Fotogallerij:De twaalf werken van Sant’Egidio

Foto’s: Herman Ricour
Teksten: Koenraad De Wolf

 

 

(1.)Helpende hand doet wonderen Met een helpende hand zijn jongeren van de gemeenschap van Sant’Egidio vereenzaamde bejaarden nabij. “Die aanpak doet wonderen,” getuigt de 95-jarige Clementine Sassen. Zij gooide in het bejaardenhuis Simeon en Hanne in Antwerpen haar euthanasietestament in de prullenmand en vond een nieuwe levenszin.

 

(2.)Kinderen zijn echt gewild In de 73 landen waar Sant’Egidio actief is, helpen de Scholen van Vrede in kansarme buurten – hier in de wijk Stuivenberg in Antwerpen – de schoolachterstand van kinderen wegwerken. Door hen aan huis op te halen en terug te brengen, voelen de kinderen dat ze echt zijn gewild.

 

(3.)Shoah blijven herdenken In de werking van Sant’Egidio bekleedt de geschiedenis een belangrijke plaats. Tijdens het Gebed voor de Vrede in München in 2011 herdachten vertegenwoordigers van religieuze gemeenschappen wereldwijd met een stille mars in het concentratiekamp van Dachau de zes miljoen slachtoffers van de Shoah.

 

(4.)Nood aan authentieke religieuze dialoog Slotapotheose van het jaarlijkse Gebed voor de Vrede van Sant’Egidio inMünchen op 13 september 2011. Het belang van een authentieke interreligieuze dialoog kan nauwelijks worden overschat.

 

(5.)Betere toekomst voor kinderen en families Voedselbedeling aan 215 families in het straatarme vissersdorp Herradura in El Salvador. Door het lenigen van de meest dringende behoeften legt het project Adoptie op afstand van Sant’Egidio de basis voor een betere toekomst van zowel de kinderen als hun families.

 

(6.)Steun aan ‘ter dood veroordeelde’ ouderen Vrijwilligers van Sant’Egidio zijn actief in een vluchthuis voor oude bejaarden in Santa Tekla in El Salvador. Vaak wordt beweerd dat ouderen te veel geld kosten aan de samenleving. Ze lijken wel ‘ter dood’ veroordeeld.

 

(7.)Stilstaan bij essentie Op de wekelijkse misviering van de gemeenschap van Sant’Egidio in de kerk Santa Maria in Trastevere in Rome staan de leden stil bij de essentie van hun werking: geïnspireerd door het evangelie en het gebed zich inzetten voor de armen.

 

(8.)Herinnering aan martelaar Romero Links een foto van aartsbisschop Oscar Romero in de kerk in San Salvador waar hij op 24 maart 1980 werd vermoord. Jaime Aquilar (midden) en Antonio Amayo, de verantwoordelijken van Sant’Egidio in El Salvador, zijn in gebed verzonken.

 

(9.)Onvoorwaardelijke vriendschap Een dakloze langs een invalsweg van de hoofdstad San Salvador wacht op de wekelijkse voedselbedeling van Sant’Egidio. Niets is zo belangrijk dan de onvoorwaardelijke vriendschap voor wie moet overleven in de onderbuik van de samenleving.

 

(10.)Prioriteit voor armsten in afgelegen gebieden In het Dreamcentrum van Sant’Egidio in het dorp Dzoole, ‘in the middle of nowhere’ in Malawi, wachten de met hiv besmette patiënten geduldig hun beurt af. De aandacht van de beweging gaat prioritair naar de armen in de afgelegen gebieden waar niemand naar omkijkt.

 

(11.)In de rij voor voedsel In Herradura in El Salvador wachten de moeders van kinderen die steun krijgen in het kader van het project Adoptie op afstand van Sant’Egidio, in de blakende zon op de bedeling van voedsel. De levensomstandigheden van de kinderen verbeteren langzaam, maar zeker.

 

(12.)Zorgdragende familie Stralende gezichten in lagere school van het vissersdorp Herradura in El Salvador. Sant’Egidio bedeelt niet alleen een warm middagmaal, maar zorgt bovenal voor een zorgdragende familie die de kinderen steunt.

 

(13.)Moeder hiv-besmet, baby gezond Enelesi, de dochter van Niercy James uit Malawi, schreeuwt het uit van de pijn tijdens de hielprik. Maar zij blaakt van gezondheid, terwijl haar moeder is besmet met hiv. Enelesi is een van de 14.000 succesverhalen van het baanbrekende moeder-kind-programma van het Dreamproject van Sant’Egidio.

 

(14.)Eerst handen wassen In het voedingscentrum van Sant’Egidio in een achtergestelde wijk van de stad Blantyre in Malawi verorberen dagelijks 400 tot 500 kinderen vaak hun enige maaltijd. De meesten zijn aidswezen en besmet met hiv. Zij staan in de rij om voor het eten eerst hun handen te wassen.

 

(15.)Gebed wordt feest De wekelijkse gebedsviering van de leden van Sant’Egidio in de stad Blantyre in Malawi groeit telkens uit tot een feest.

 

(16.)Dansen met Romazigeuners De Romazigeuners worden overal in Europa behandeld als verschoppelingen. Op 8 april, de internationale dag van de Roma, richt de gemeenschap van Sant’Egidio in Rome voor hen een feest in. Verantwoordelijke Paulo Ciani danst met een zigeunervrouw.

 

(17.)Wegkwijnen in eenzaamheid Vrijwilligers van Sant’Egidio bezoeken in een home in El Salvador de bejaarden die wegkwijnen in eenzaamheid. Dit is een van de meest onzichtbare, maar ergste kwalen van onze tijd.

 

(18.)Tragiek van Midden Amerika Een muurschildering in de hoofdstad San Salvador brengt de tragiek van Midden Amerika in beeld. De mara’s, de beruchte jongerenbendes met hun niets ontziend geweld, plegen iedere dag tien tot vijftien moorden. Als tegengif brengen de Scholen van Vrede van Sant’Egidio de jongeren een cultuur van vrede bij.

 

(19.)Hiv/aids en ondervoeding hand in hand Het voedingscentrum van Sant’Egidio in de stad Blantyre in Malawi geeft aidswezen die met hiv zijn besmet iedere dag een warme maaltijd. In Afrika gaan hiv/aids en ondervoeding hand in hand.

 

(20.)Afrika heeft Europese expertise broodnodig In Malawi, het vijfde armste land ter wereld, worden geroosterde muizen langs de weg verkocht als snoepgoed. Sant’Egidio koestert de droom van Eurafrika: Afrika heeft de expertise van Europa broodnodig.

 

(21.)Andere jongeren redden Aidswees Grace Kaunda (19) is zelf hiv-positief. Zij heeft maar één doel: zo vlug mogelijk dokter worden. “Vandaag besef ik dat God een plan heeft met mij en dat het mijn opdracht is het leven van andere jongeren te redden.”

 

(22.)Kerk van christelijke martelaren Op 5 april 2011 kreeg de persoonlijke Bijbel van Shahbaz Bhatti, de Pakistaanse minister van Minderheden die op 2 maart 2011 werd vermoord, een plaats in de kerk San Bartholomeo all’isola in Rome. Paus Johannes-Paulus II wijdde in het jaar 2000 die kerk toe aan de christelijke martelaren van de 20ste en de 21ste eeuw. Hier houdt Sant’Egidio iedere avond om 20.00 uur een avondgebed.

 

(23.)Opgroeien in geest van solidariteit In San Salvador vestigden zich vanaf 1985 tweehonderd gezinnen in het gehucht Bambular. De sfeer is er gemoedelijk en iedereen kent er iedereen. Dankzij de School van Vrede van Sant’Egidio die hier sinds twintig jaar actief is, groeien de kinderen op in een geest van solidariteit.

 

(24.)Herdenking Shoah Bezoek aan het concentratiekamp van Dachau tijdens het Gebed voor de Vrede in 2011 in de Duitse stad München. Sant’Egidio herdenkt ieder jaar de Shoah: het lijden van het joodse volk tijdens de Tweede Wereldsoorlog.

 

(25.)Rechtstreekse gesprekken zijn openbaring Ontmoeting van religieuze leiders tijdens de vredesprocessie op het Gebed voor de Vrede van Sant’Egidio in 2011 in München. De rechtstreekse gesprekken zijn voor velen een openbaring.

 

(26.)Schaduw van de dood Moeder en dochter op bezoek bij de dokter van het Dreamproject van Sant’Egidio in Malawi. Hier is twaalf procent van de bevolking besmet met hiv/aids.

 

(27.)Afrikanen behandeld zoals Europeanen Een hypermodern laboratorium in de stad Blantyre in Malawi. Het Dreamproject van Sant’Egidio maakte het ‘onmogelijke’ waar: Afrikaanse aidspatiënten krijgen dezelfde behandeling als de Europeanen.

 

(28.)Kerk in Rome geeft naam aan gemeenschap Sant’Egidio ontstond in 1968 in Rome in de nadagen van en geïnspireerd door het Tweede Vaticaans Concilie. De gemeenschap nam haar intrek in een leegstaand klooster in de volkswijk Trastevere. Het aan de heilige Egidius toegewijde kerkje aan de gelijknamige Piazza di S. Egidio gaf de naam aan de gemeenschap.

 

(29.)Zwervers beschouwd als boeven Een bedelaar in de straten van Rome. Vooral in de steden is de sfeer grimmig. Vaak geldt een verbod op de bedelarij en worden zwervers beschouwd als boeven.

 

(30.)Vredesakkoord houdt stand Alles lijkt vredig in Maputo, de hoofdstad van Mozambique, tijdens een partij biljart. Het vredesakkoord dat Sant’Egidio in 1992 bemiddelde, houdt nog altijd stand. Maar de democratie in Mozambique is bedreigd. De oppositie komt nauwelijks aan de bak en voormalige communisten van Frelimo hebben nog altijd alle touwtjes in handen.

 

(31.)Kwaad niet met kwaad vergelden De 21-jarige William Quichano, de verantwoordelijke voor de School van Vrede in de wijk Apopa in San Salvador, werd op 28 september 2009 vermoord door de jongerenbende ‘mara Salvatrucha’. “Ik ben niet blij dat de moordenaars van William op hun beurt werden vermoord,” zegt zijn moeder Janeth Marlene Zetino. “God wil immers niet kwaad met kwaad vergelden.” Op haar schoot zien we een foto van haar vermoorde zoon en haar kleinzoon Jefferson.

 

(32.)Bejaarden kunnen nog veel betekenen In El Salvador gaat Sant’Egidio bejaarden opzoeken in rusthuizen. De boodschap van de gemeenschap is dat ieder leven een grote waarde heeft. Ook wie oud is, kan nog veel betekenen: op het vlak van vriendschap, religiositeit en gebed.

 

(33.)Continuïteit verzekeren Vrijwilligers van Sant’Egidio bereiden iedere week maaltijden voor daklozen in San Salvador. Gedragen door het gebed verzekeren wederzijds respect, vertrouwen, collegialiteit en vriendschap de continuïteit van de werking.

 

(34.)Vriend van de armen Bedeling van eten en drinken aan daklozen in de straten van San Salvador. Centraal in de werking van Sant’Egidio staat het engagement om vanuit de kracht van het evangelie vriend te worden van de armen.

Verantwoording

‘Armen authentiek, levensecht nabij zijn’

Najaar 2010. Naast de drukke contacten voor de vertaling van mijn monografie van de Russische dissident Aleksandr Ogorodnikov in het Engels en het Russisch, begon ik met de research voor een nieuw boek over Nguyen Van Ly, een van de bekendste Vietnamese dissidenten. En zelf dissident zijnde – een klein beetje toch – legde ik de laatste hand aan Utopia revisited, mijn proeve van een nieuw maatschappijmodel dat was gegroeid vanuit mijn jarenlange onvrede met het reilen en zeilen in onze samenleving.
‘Kan Nguyen Van Ly niet een beetje wachten?’ vroeg mijn toenmalige collega Jan De Volder. Hij droomde al jaren van een groot project dat Sant’Egidio, de beweging waarbinnen hijzelf al een kwarteeuw actief is, met een boek en een film zou voorstellen aan een internationaal publiek. Jan had mij die vraag al eerder gesteld, maar ditmaal hapte ik toe. Ik kende de beweging al jarenlang en koester daar een grote sympathie voor. Wel beperkte mijn bijdrage zich tot de organisatie van enkele tentoonstellingen van de Duitse kunstenaar Johannes Wickert. En met mijn vrouw en drie kinderen, die toen nog teenagers waren, hielpen we op een kerstavond mee tijdens het feestmaal voor de armen in Antwerpen. Vooral de grote afstand, ik woon in het zuiden van de provincie Oost-Vlaanderen, stond voor mij een meer concreet engagement in de weg.
Hoe begin je aan zo’n project? Ik las zowat alles wat tot dusver over en door de beweging was gepubliceerd en zeulde enkele wasmanden met het archief vol krantenknipsels mee naar huis. Ik wilde op zoek gaan naar de ‘ziel’ van de beweging. En die kun je uiteraard alleen maar ontdekken door zelf in die voetsporen te treden. Ik nam de tekst voor mijn rekening. En voor de film was mijn goede vriend, Roland Ottoy, de geknipte man. Met hem had ik de voorbije jaren al filmprojecten gerealiseerd over onder anderen Johannes Wickert en Aleksandr Ogorodnikov. Ook naar een fotograaf hoefden we niet lang te zoeken. Als journalist kende en waardeerde ik <persfotograaf> Herman Ricour: iemand voor wie het maken van een foto geen routine is, maar een uitdaging.
Met ons drieën gingen we op stap. Na het bezoek aan de werking in Antwerpen en Brussel begon een kleine wereldreis. We gingen naar Rome en trokken met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek naar Malawi en deden ook Mozambique aan. Vervolgens gingen we op bezoek in El Salvador en woonden in München het Gebed voor de Vrede bij. Vanuit het thuisfront regelde Jan De Volder het logement, het vervoer, de bezoeken en interviews. Iedere dag holden we van hot naar her. ’Wat een rare vogels’ hebben voorbijgangers waarschijnlijk gedacht, toen ze eerst mij met forse tred zagen passeren met het loden statief en de filmcamera in de hand, op enige afstand gevolgd door Herman met zijn immense fototas, en ouderdomsdeken Roland met ’zijn korte beentjes’. Het klikte tussen ons drieën. We maakten samen veel plezier, zagen op korte tijd delen van de wereld waar je anders nooit komt… en geraakten almaar meer in de ban van de fascinerende beweging die Sant’Egidio heet.
Sant’Egidio ontstond in 1968, in Rome, in de nadagen van het Tweede Vaticaans Concilie. Terwijl de kerk in West-Europa in een crisis belandde, die wegens de schandalen van de voorbije jaren alleen maar van kwaad tot erger ging, ontstond als het ware uit het niets een lekenbeweging die vandaag 70.000 leden telt en actief is in 73 landen. Die wordt nagenoeg volledig gedragen door vrijwilligers, zonder veel hiërarchie, structuur en personeel.

In dit boek schrijft stichter Andrea Riccardi dat alle moeilijkheden in de kerk niet van de baan zijn, wanneer iedereen zou handelen zoals Sant’Egidio. De gemeenschap is niet dé weg, maar een weg, een van de vele wegen die aantonen dat ondanks de crisis in de kerk het christendom niet dood en begraven is. Een weg die bewijst dat de boodschap van het evangelie nog altijd brandend actueel is en mensen kan inspireren tot een levenslang engagement.
Waarin schuilen de kracht, de ziel en de profetie van de beweging? Die kun je in één woord samenvatten: authenticiteit. Geïnspireerd door het evangelie past Sant’Egidio letterlijk toe wat daar geschreven staat. Vincenzo Paglia, de eerste spirituele raadsman van de beweging, schrijft: ‘Vanaf de eerste bladzijde van de Bijbel zijn de armen de uitverkorenen van God. Je kunt niet in Jezus geloven zonder je in te zetten voor de armen.’ Daarover gaat het. De leden zoeken niet de zekerheid en de veilige geborgenheid van de gegoede middenklasse, maar putten uit het evangelie de kracht om zich in te zetten voor de verschoppelingen van deze aarde. Dat zijn de vele vergeten groepen die wereldwijd wegkwijnen in de onderbuik van de samenleving: de daklozen, de Romazigeuners, de migranten, mensen die zijn besmet met hiv, de bejaarden, de kansarme kinderen, de gehandicapten, enzovoort. Zij krijgen een gratis maaltijd, kleding, doktersbezoek en medicatie, kunnen een douche nemen en hun kleren wassen.
Daarnaast werken de Scholen van Vrede op een speelse manier de schoolachterstand weg van kansarme kinderen en in het Land van de Regenboog worden rijke en arme kinderen vrienden van elkaar, over etnische en religieuze verschillen heen. Migranten volgen taallessen, eenzame ouderen krijgen bezoek en voor de Roma organiseert de gemeenschap een feest. 

De essentie ligt in het levensecht nabij zijn van armen: niet met mooie woorden, zoals de meesten doen – ik reken mijzelf daar ook toe – maar met concrete daden en bovenal met een groot en een warm hart.
Wat dit betekent, voel je wanneer je na een tocht over een Afrikaanse piste in het afgelegen dorp Dzoole, ergens in ‘the middle of nowhere’ in Malawi, een uitgemergelde vrouw van 15 km verderop ziet komen naar het Dreamcentrum voor haar behandeling tegen hiv. Op een plaats waar tot voor vijf jaar nog nooit een arts was geweest, volgt nu een dokter haar medisch dossier nauwgezet op met de computer. Een door Afrikanen gerund hypermodern laboratorium, dat identiek is aan dat in het Westen, zorgt voor het bloedonderzoek in verband met het aanpassen van haar medicatie. ‘Ik ga een schitterende toekomst tegemoet,’ vertelt aidswees Grace Kaunda die zelf hiv-postief is en als activiste van Dream jongeren begeleidt die met het virus zijn besmet. Zij wil zo vlug mogelijk dokter worden om anderen te helpen.
In Rome zagen we een gehandicapte Romazigeuner die we in de stad al bij herhaling met een droevig gezicht hadden zien bedelen, op ‘zijn’ feest vrolijk dansen met een bejaarde vrouw en even later aanschuiven in het daklozenrestaurant.
En in het straatarme vissersdorp Herradura in El Salvador, dat je nu nog alleen met de boot kunt bereiken, krijgen 215 kinderen door het programma ‘Adoptie op Afstand’ schoolboeken en de mogelijkheid verder te studeren. In de hoofdstad San Salvador bereiden de vrijwilligers hapklare maaltijden voor honderden uitgehongerde daklozen die geduldig staan te wachten. En ’s anderendaags gaan diezelfde vrijwilligers voor in een gebed voor en met de armen.
De actieradius van Sant’Egidio reikt echter nog verder. De beweging vervult een pioniersrol in de interreligieuze dialoog. Sinds 1987 komen ieder jaar religieuze vertegenwoordigers van over de hele wereld samen voor het Gebed voor de Vrede. En wereldwijd is zij in de vredesbemiddeling actief: vooral in stilte achter de schermen. ‘Dankzij Sant’Egidio werd ik in de plaats van een guerrillaleider een man van vrede,’ schrijft Raoul Domingos die in 1992 het door Sant’Egidio bemiddelde vredesakkoord mede ondertekende dat een einde maakte aan een zestien jaar durende burgeroorlog in Mozambique.
En ook in de internationale strijd tegen de doodstraf is de beweging een voortrekker.

Ondersteund door de schitterende fotografie van Herman Ricour reconstrueert dit boek in twaalf fragmenten een spiegel van de werking van Sant’Egidio. De hoofdmoot vormt telkens het verhaal van een gewone man of vrouw van wie het leven ingrijpend veranderde na de kennismaking met de beweging. Vandaar de titel van dit boek: Keerpunt. Aanvullend geven verantwoordelijken van de beweging telkens hun visie op de toekomst. ‘Wij dromen van een wereld waarin mensen op voet van gelijkheid harmonieus samenleven en vrienden worden van elkaar,’ schrijft Adriana Gulotta uit Italië.
Dit boek, deze foto’s en ook eenfilm willen die droom zichtbaar en voelbaar maken. Dank aan iedereen die op zijn manier een steentje heeft bijgedragen tot het welslagen van dit unieke project.

Koenraad De Wolf
15 mei 2012

© 2011, Koenraad De Wolf
Alle rechten voorbehouden.